Relacja z naszych warsztatów „Działania strażnicze w ochronie lasów” [5 grudnia 2017]
[5 grudnia 2017]
Relacja z warsztatów „Działania strażnicze w ochronie lasów”
W dniach 2-3 grudnia 2017 r. w Łękuku, odbyły się warsztaty dla osób chcących czynnie wspierać ochronę lasów poprzez działania kontroli obywatelskiej. Celem warsztatów było przekazanie funkcjonujących i sprawdzonych narzędzi służących do ochrony lasów przed nadużyciami i błędami popełnianymi przez Administrację Lasów Państwowych oraz konsolidacja i sieciowanie osób pragnących działać na rzecz ochrony lasów przy wsparciu Fundacji Las Naturalny.
Pierwszego dnia warsztatów przedstawiciel Fundacji Las Naturalny, posiadający wykształcenie wyższe z zakresu ochrony środowiska, zaprezentował podstawowe zagadnienia dotyczące krajowych form ochrony przyrody, sieci Natura 2000, w kontekście udziału społecznego w projektowaniu Planu Zadań Ochronnych obszaru Natura 2000. Omówiono podstawowe zagadnienia dotyczące organizacji Forest Stewardship Council wraz z prezentacją dokumentów -Krajowego Standardu Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce oraz Kryteriów wyznaczania lasów o szczególnych walorach przyrodniczych High Conservation Value Forests. Uczestnikom warsztatów przedstawiono dozwolone metody gospodarowania w HCVF jakie muszą być egzekwowane przez zarządców lasów certyfikowanych w systemie FSC oraz problemy z egzekwowaniem zapisów dokumentów FSC na przykładzie wybranych nadleśnictw Mazur i Podlasia. Omówiono społeczny udział w zarządzaniu lasami, poprzez uczestnictwo w konsultacjach społecznych prac w HCVF do których przeprowadzenia zobowiązani są leśnicy. Zaprezentowano przepisy dotyczące ochrony drzew dziuplastych, funkcjonujące zarówno w Lasach Państwowych jak i w dokumentach FSC.
W dalszej części warsztatów przedstawiciel Stowarzyszenia Rozwoju Regionu „Puszcza Borecka” posiadający wykształcenie pedagogiczne i wiedzę ekspercką z zakresu ornitologii, lichenologii i briologii, omówił zagadnienia dotyczące ochrony przyrody lasów przy wykorzystaniu obowiązującej ustawy o ochronie przyrody oraz rozporządzeń dotyczących ochrony gatunkowej zwierząt, roślin i grzybów. Przedstawiono metodykę inwentaryzacji gatunków ptaków szponiastych oraz rzadkich gatunków dzięciołów. Przywołano raporty wskazujące na niekorzystny wpływ gospodarki leśnej na gatunki dzięcioła białogrzbietego i trójpalczastego w Puszczy Boreckiej, które są tutaj na skraju wymarcia. Podano przykładowe, pozytywnie rozpatrzone przez organy ochrony przyrody, wnioski o ustanowienie stref ochrony ptaków oraz stref ochrony reliktowych gatunków porostów, wskaźników lasów pierwotnych na terenie Puszczy Boreckiej.
Tematem kolejnym było leśnictwo, które zostało omówione przez przedstawiciela Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze posiadającego wykształcenie wyższe z zakresu leśnictwa. Kompleksowo zostały zaprezentowane podstawy funkcjonowania gospodarki leśnej- zasady hodowli lasu, ochrona lasu, inżynieria leśna i inne. Uczestnicy warsztatów mogli dowiedzieć się jak odróżnić ochronę lasu od ochrony przyrody, poznali poszczególne rodzaje zabiegów gospodarczych stosowane przez leśników oraz jaki jest wpływ kompromisów i uproszczeń stosowanych w gospodarce leśnej w odniesieniu do struktury przestrzennej lasów i ich bogactwa przyrodniczego. Omówiono też procedurę projektowania planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa i możliwy udział społeczny na poszczególnych etapach projektu planu.
Po przerwie obiadowej, przedstawicielka Stowarzyszenia Sieć Obywatelska Watchdog Polska, która ukończyła Instytut Socjologii na Uniwersytecie Warszawskim, zaprezentowała zagadnienia dotyczące działań strażniczych i kontroli obywatelskiej w kontekście zmian legislacyjnych na poziomie rządowym, a następnie zostały zaprezentowane podstawy prawne kontroli obywatelskiej zapisane w konstytucji. Omówiono różnice pomiędzy kontrolą państwową a obywatelską, wspólnie zastanowiliśmy się i określiliśmy instytucje, które mogą wesprzeć watchdoga. Omówiono strategię działań strażniczych przy wykorzystaniu metod politycznych, prawnych, publicznych i edukacyjnych.
Kolejna część warsztatów dotyczyła metodyki prowadzenia działań strażniczych na poziomie lokalnym przy wykorzystaniu odpowiedzi na zastępujące pytania:
-jakie mamy kluczowe sojusze? (ludzie, instytucje, organizacje, i dlaczego mieliby to zrobić),
-jakie grupy i czynniki nie sprzyjają osiągnięciu zmiany?,
-jakich danych potrzebujemy by przekonać decydentów, zneutralizować oponentów i zaangażować ludzi?,
-jakie prawo reguluje tą kwestię? (jak wyglądają obecne regulacje, czy miałyby się zmienić, jeśli tak to dlaczego, co wydarzy się jeśli nie zostaną zmienione),
-komunikacja (jaki jest kluczowy przekaz który powinien wybrzmieć, do kogo powinniśmy skierować ten przekaz lub różne przekazy, jakie media mogą być zainteresowane, jakich mediów chcemy, kto ma się wypowiadać?),
-angażowanie ludzi (jakie przewidujemy role dla nich?).
Uczestnicy szkolenia zostali podzieleni na 3 grupy robocze, z których każda miała do opracowania jeden z tematów:
Konsultacje społeczne prac w lasach o szczególnych walorach przyrodniczych HCVF. (Założenie: Nadleśnictwo, raz w roku konsultuje prace gospodarcze planowane na następny rok i ogłasza to na swojej stronie internetowej w ostatnim kwartale -najczęściej X-XI. Jeśli masz swój ulubiony fragment lasu i interesuje Cię, co tam jest planowane, możesz to sprawdzić i złożyć swoje uwagi).
Fragment starego lasu. (Założenie: W pobliskim lesie jest fragment naturalnego drzewostanu ze starymi drzewami. Uważasz, że jest cenny przyrodniczo i krajobrazowo. Możesz sprawdzić, czy jest w jakiś sposób chroniony, a jeśli nie, spróbować to zmienić zgłaszając do odpowiedniego organu zauważone dodatkowe wartości przyrodnicze, np. chronione gatunki zwierząt, roślin, grzybów. Najlepszym czasem na to jest okres przygotowywania Planu Urządzenia Lasu, jednak w trakcie jego trwania też możemy zgłaszać uwagi).
Znalazłem/am miejsce gniazdowania ptaka chronionego gatunku. (Założenie 1: Spacerując po lesie zauważyłem/am na drzewie dość duże gniazdo. Drzewa w pobliżu są oznaczone czerwonymi kropkami, czyli jest tu planowana wycinka w najbliższym czasie. Znajomy ornitolog potwierdził, że w tej okolicy może gniazdować orlik krzykliwy, ale nie ma tu ustanowionej strefy ochronnej. Założenie 2: Spacerując po lesie zauważyłem/am dziuplę i wylatującego z niej dzięcioła).
Po zakończonej pracy, każda z grup omówiła swój problem przed pozostałymi uczestnikami warsztatów. Zostały zaproponowane udoskonalenia dalszych działań w każdym z tematów. Po kolacji przedstawiono uczestnikom warsztatów prezentację multimedialną wartościującą przyrodniczo Puszczę Borecką, jako las o charakterze naturalnym.
Następny dzień rozpoczął się od poruszenia zagadnień dotyczących Geograficznych Systemów Informacyjnych, stosowanych jako wsparcie działań zarówno dla leśników, organów ochrony przyrody jako i dla organizacji społecznych działających w sferze kontroli obywatelskiej.
Zdefiniowano czym jest Geographic Informaction System oraz podano przykłady zastosowań GIS w różnych dziedzinach gospodarki kraju. Zaprezentowano Standard Leśnej Mapy Numerycznej stosowany przez leśników oraz Standard danych GIS w ochronie przyrody używany przez organy ochrony przyrody w Polsce. Zostały przedstawione modele danych przestrzennych oraz ich budowa. Przedyskutowano temat pozyskiwania danych pierwotnych i wtórnych w systemie GIS oraz podano przykłady błędów w pomiarach (również w danych otrzymanych od nadleśnictw) i związane z tym skutki dla dalszych analiz i produktu końcowego.
Uczestnicy warsztatów poznali podstawowe funkcje ręcznych odbiorników GPS, jak tworzenie waypointów, ich edycja, przygotowanie i eksport pliku gpx. Przedstawiono działanie programu Locus, który jest przeznaczony na urządzenia mobilne.
Po części teoretycznej udaliśmy się do pobliskiego lasu, gdzie każda z grup miała do wykonania 3 zadania związane z ochroną starych drzew, dziupli, gniazd, stanowisk gatunku wobec którego może być ustanowiona strefa ochronna oraz dotyczące lasów o szczególnych walorach przyrodniczych HCVF. W terenie używano odbiorników GPS oraz programu Locus na smartfonach.
Po powrocie dane pobrane z terenu zostały wyeksportowane do programu QGIS, w którym uczestnicy warsztatów stworzyli własną bazę danych przestrzennych. Przeprowadzono podstawowe czynności w programie QGIS jak tworzenie warstw, ich grupowanie, import, eksport, transformację pliku gpx na format shape oraz etykietowanie punktów naniesionych w terenie. Produktem końcowym miała być mapa gotowa do wydrukowania jako załącznik do wniosku/uwag skierowanych do urzędu w sprawie ochrony cennych wartości przyrodniczych.
Na zakończenie warsztatów ustalono dalszy przebieg współpracy w zakresie ochrony gatunkowej i drzew dziuplastych na Mazurach i Podlasiu, wymianę doświadczeń i wymianę materiałów pomocnych do rozwiązania problemów z jakimi na co dzień borykają się uczestnicy warsztatów. Udało się wypracować narzędzia i chęć wzajemnej pomocy przy asyście Fundacji Las Naturalny.
W warsztatach uczestniczyło 15 osób z regionu Warmii i Mazur.
Projekt pn. „Monitoring gospodarki leśnej”, finansowany z funduszy Fundacji imienia Stefana Batorego w ramach programu Demokracja w działaniu.