Opisujemy nieprawidłowości w gospodarce leśnej Nadleśnictwa Giżycko i pozostałych nadleśnictw [14 grudnia 2018]

[14 grudnia 2018]

Opisujemy nieprawidłowości w gospodarce leśnej Nadleśnictwa Giżycko i zachęcamy do udziału społeczeństwa w konsultacjach społecznych prac gospodarczych.

Zostały 3 dni na wniesienie uwag do planowanych prac gospodarczych w 2019 r. w nadleśnictwie Giżycko. Nadleśniczy jednak nie chce powiedzieć gdzie będą cięcia, które konsultuje ze społeczeństwem. Takie działanie jest sprzeczne ze standardem FSC. Nadleśnictwo Giżycko uniemożliwia stronie społecznej korzystanie z zapisów standardu FSC a w szczególności zasady 4- współpraca ze społeczeństwem i prawa pracowników i zasadą 9- zachowanie lasów o szczególnej wartości.

To już druga nieprawidłowość, jaką stwierdzamy w tym nadleśnictwie.

Nadleśnictwo Giżycko w wyniku przeprowadzonej przez naszą fundację kontroli, otrzymało w tym roku polecenie działań korygujących (PDK) ze strony zespołu audytowego, certyfikującego gospodarkę leśną w RDLP Białystok w systemie FSC FM. Stwierdziliśmy wówczas niezgodność gospodarki leśnej prowadzonej w nadleśnictwie Giżycko z zapisami standardu FSC a mianowicie,  zakwalifikowanie ginących w skali Europy, priorytetowych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 do nieprawidłowej kategorii HCVF o niższym rygorze ochronnym, co umożliwia prowadzenie hodowli lasu w tych siedliskach.

Nadleśnictwo Giżycko, tak jak pozostałe nadleśnictwa, otrzymało w 2016 r. od Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych polecenie wdrożenia działań korygujących (znak sprawy: ZO.0152.7.2016) po wykryciu w 2016 r. przez naszą fundację analogicznej nieprawidłowości w nadleśnictwie Czerwony Dwór. Wówczas zespół audytowy również wniósł polecenie działań korygujących. Działania korygujące nie zostały jednak podjęte w okresie kwiecień 2016 r.- marzec 2018 r., czego skutkiem było powtórzenie się niezgodności w nadleśnictwie Giżycko.

System audytowania zastosowany w okresie pomiędzy 2016 r. a 2018 r. nie pozwolił zweryfikować należycie czy nadleśnictwa wchodzące w skład RDLP w Białymstoku podjęły działania korygujące polecone przez Dyrektora RDLP w Białymstoku, przez co zespół audytowy zamknął w 2017 r. wniesioną rok wcześniej nieprawidłowość jako rozwiązaną. Należy uznać, że nadleśniczy nadleśnictwa Giżycko nie wdrożył polecenia Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku zgodnie z treścią z pisma o sygnaturze ZO.0152.6.2016 jakie otrzymał.

Zgodnie z wytycznymi standardu FSC, ingerencja gospodarki leśnej w siedliska priorytetowe Natura 2000 jest uzasadniona jedynie szczególnymi potrzebami przyrodniczymi. Nie ma jednoznacznej interpretacji czym są szczególne potrzeby przyrodnicze, jednak uznaje się że mogą to być działania ochrony czynnej w zniekształconych lub zdegradowanych fitocenozach zapisane w Planach Zadań Ochronnych obszarów Natura 2000 czy też planach ochrony rezerwatów.

Sprawa od 2010 r., od kiedy to niektóre nadleśnictwa wchodzące w skład RDLP w Białymstoku, posiadające na swoim terenie cenne ekosystemy łamią standard FSC,  kumuluje się wokół siedliska przyrodniczego borealna świerczyna bagienna, które jest łakomym kąskiem dla leśników ze względu na wysoki przyrost masy rosnących w nim świerków i niską stabilność podłoża bagiennego, która jest często powtarzanym przez leśników argumentem za pozyskaniem najbardziej dorodnych świerków – „zanim się przewrócą”.

Spór wokół tego skrajnie rzadkiego i ginącego w skali Europy siedliska (w Polsce występuje tylko w strefie subborealnej czyli na Warmii, Mazurach i Podlasiu), widać w szczególności na tle konsultacji społecznych Planów Zadań Ochronnych obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska, gdzie leśnicy optują za możliwością ingerencji w borealną świerczynę bagienną a  wykonawca PZO przeciwstawia się tym pomysłom:

Wniosek nadleśnictwa Czarna Białostocka: 91D0 – Ze względu na fakt, iż na siedlisku Sphagno gírgensohm’-Piceetum łatwo odnawia się świerk, tworząc następne, młode pokolenia lasu proponuje się pozostawienie możliwość kształtowania drzewostanów przy pomocy rębni przerębowej V (10%- 20% masy) lub rębnią stopniową lVd wykorzystując odpowiednie cięcia. W przypadku braku ingerencji doprowadzić to może do zachwiania trwałości tego drzewostanu siedliska.

Odpowiedź wykonawcy PZO: Prowadzone lustracje wybranych siedlisk 91DO w trakcie opracowania PZO, a także w świetle wykonywanych obecnie zdjęć fitosocjologicznych dla LKP Puszcza Knyszyńska świadczą o istotnych procesach sukcesyjnych zachodzących w tych siedliskach. Wkraczanie z gospodarką rębną i ręczne sterowanie procesami ekologicznymi na nieustabilizowanych w znacznej części siedliskach, jest poważniejszym zagrożeniem dla ich trwałości, niż ich pozostawienie samoistnej sukcesji. Zarówno w opracowaniach literaturowych (A.W. Sokołowski, A. Czerwiński) jak i na podstawie własnych obserwacji terenowych uzasadniony jest pogląd o wodochronnym charakterze tych siedlisk i wątpliwej opłacalności ekonomicznej związanej z ich użytkowaniem i odnowieniem. Inicjowanie i pielęgnowanie młodego pokolenia świerka w świerczynie, wobec naturalnego odnowienia w świerka, często w tysiącach siewek na 1 ha, nie wydaje się uzasadnione. To w odniesieniu do tego siedliska i dynamiki świerka powstało pojęcie „szczotki świerkowej”, opisujące masowy nalot świerka typowy dla świerczyny na torfie.

Podsumowanie i wnioski

1.  W związku z zakwalifikowaniem cennych siedlisk do złej kategorii HCVF przez niektóre nadleśnictwa podległe RDLP w Białymstoku, w 2016 r. nadleśnictwo Giżycko otrzymuje od Dyrektora RDLP w Białymstoku polecenie działań korygujących, które powinny zostać zrealizowane jeszcze przed kolejnym audytem w 2017 r.
2. System audytowania zastosowany w 2017 r. nie pozwala zweryfikować czy nieprawidłowość zgłoszona w trakcie audytu w 2016 r. została naprawiona. Zespół audytowy zamyka w dniu 07.04.2017 r. wniesione wobec RDLP w Białymstoku polecenie działań korygujących (PDK), pomimo że niezgodność nie została naprawiona przez wszystkie nadleśnictwa.
3. System audytowania zastosowany w 2018 r. w wyniku udziału strony społecznej (nasza fundacja) pozwala stwierdzić, że między innymi nadleśnictwo Giżycko ma wciąż źle zakwalifikowane siedlisko przyrodnicze borealna świerczyna bagienna do nieodpowiedniej kategorii HCVF. Zespół audytowy w dniu 23.03.2018 r. ponownie wnosi polecenie działań korygujących (PDK). (Polecenia działań korygujących wobec RDLP w Białymstoku są otwierane i zamykane lecz problem wciąż nie jest rozwiązany).
4. Z jakiegoś powodu, od 2010 r. niektóre nadleśnictwa, mające na swoim terenie ginące w skali Europy siedlisko przyrodnicze borealna świerczyna bagienna, źle zakwalifikowały je do nieodpowiedniej kategorii HCVF 3.2 lub 4.1, które pozwalają wycinać drzewa, zamiast do kategorii HCVF 3.1 o rygorze ochronnym uniemożliwiającym ingerencję gospodarki leśnej w celach komercyjnych.
5. Niektóre nadleśnictwa, mające na swoim terenieginące w skali Europy siedliska, mogą od 2010 r. komercyjnie hodować las w tych siedliskach,  prowadząc gospodarkę leśną niezgodnie ze standardem FSC, który zabrania takich działań.
6. Nadleśnictwo Giżycko w grudniu 2018 r. nie chce udostępnić na wniosek strony społecznej informacji o lokalizacji zaplanowanych na 2019 r. zabiegów gospodarczych, powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa, ponieważ wnioskodawca czyli nasza fundacja wykryła na początku tego roku niezgodność gospodarki leśnej w tym nadleśnictwie ze standardem FSC, co zostało potwierdzone w trakcie audytu certyfikującego w systemie FSC FM.
7. Partycypacja społeczna w zarządzaniu lasami pozwala na wykrywanie nieprawidłowości. Kluczowym narzędziem jest dostęp do informacji publicznej i o środowisku. Ważne jest utrwalenie w świadomości gospodarza lasu, że społeczeństwo ma prawo wiedzieć co dzieje się w lesie. Nie wykrylibyśmy nieprawidłowości w nadleśnictwie Giżycko gdybyśmy nie składali we wcześniejszych latach wniosków do nadlesnictwa Giżycko o lokalizacje lasów HCVF i planowane prace gospodarcze.
8. Społeczeństwo ma realny wpływ na ochronę skarajnie rzadkich i ginących siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Narzędzia są ogólnodostępne dla każdego. Wystarczy po nie sięgnąć i działać aż do skutku.

/wersja finalna artykułu

Projekt pn. „Monitoring gospodarki leśnej”, finansowany z funduszy Fundacji imienia Stefana Batorego w ramach programu Demokracja w działaniu.