Publikujemy opinie krajowych ekspertów, dotyczące niezgodności prowadzonej gospodarki leśnej w siedlisku borealnej świerczyny bagiennej z Krajowym Standardem Gospodarki Leśnej FSC w Polsce. Opinie powstały na prośbę naszej fundacji, w trakcie przygotowań do spotkania konsultacyjnego w ramach projektu pn. „Monitoring zarządzania obszarem Puszczy Boreckiej”.
Przypomnijmy. W zeszłym roku na naszą prośbę, przedstawiciele organizacji Forest Stewardship Council wyrazili negatywną opinię wobec błędnego zakwalifikowania siedliska borealnej świerczyny bagiennej do ekosystemów o szczególnych wartościach ochronnych (HCVF) w kategorii 3.2 zamiast wymaganej przez Krajowy Standard Gospodarki Leśnej FSC w Polsce, kategorii 3.1 . Sprawa dotyczyła prowadzonej gospodarki leśnej w Nadleśnictwie Czerwony Dwór. Dotyczy ona jednak również innych nadleśnictw będących pod zarządem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku. Kategoria HCVF 3.1 stawia większy rygor wobec możliwości jakiejkolwiek ingerencji w siedlisko. Nieprzestrzeganie wymogów standardu, naraża RDLP w Białymstoku na utratę certyfikatu FSC a tym samym straty finansowe w wyniku braku rynku zbytu na surowiec.
Opinia firmy certyfikującej PGL LP- NEPCon
P. Adrianie,
Dziękujemy za zaproszenie do udziału w spotkaniu i za informacje dotyczące sytuacji w Puszczy Boreckiej.
Temat uznaliśmy za istotny merytorycznie i solidaryzujemy się z Waszą inicjatywą. Oto nasze stanowisko w tej sprawie:
1.W naszej opinii i praktyce związanej z typowaniem Lasów o Szczególnej Wartości Ochronnej (HCVF), siedliska borealnej świerczyny bagiennej powinny być klasyfikowane do kategorii 3.1. Te siedliska są rzadkie i zagrożone ze względu na wrażliwość na zachwianie stosunków wodnych (mniejsze roczne opady) , użytkowanie rębne, zabiegi agrotechniczne i generalnie presję biotyczną na świerka.
2.Sposób postępowania zależny jest od nagromadzenia tzw wartości ochronnych, w tym powierzchni, stopnia zachowania, stopnia zniekształcenia siedliska. Z punktu widzenia zasad zrównoważonej gospodarki i wymogów FSC, mniejsze a dobrze lub bardzo dobrze zachowane płaty takich siedlisk powinny być raczej klasyfikowane jako powierzchnie reprezentatywne lub inaczej d-stany referencyjne (wskaźnik 6.4.1 dla RDLP). Wówczas ingerencja gospodarcza ogranicza się do zabiegów ochronnych, pielęgnacyjnych i BHP. W praktyce najczęściej gospodarze (leśniczowie) nie wchodzą na takie powierzchnie z żadnymi zabiegami.
W przypadku większych powierzchni dobrze zachowanych siedlisk obejmujących całe oddziały, kilka oddziałów lub całe terytoria JGL uzasadnione jest aby poprawnie klasyfikować takie powierzchnie jako Lasy o Szczególnej Wartości Ochronnej (HCVF). W tym przypadku w kat 3.1. Pozwala to nie rezygnować z użytkowania rębnego ale narzuca obowiązek dostosowania działań gospodarczych do potrzeby zachowania owych wartości. W tym przypadku uważamy, że Rb V jest do zaakceptowania. Dla siedlisk mozaikowych także Rb IV zmodyfikowana.
3.Ze względu na przynależność RDLP Białystok do systemu ocen certyfikacji prowadzonej przez jednostkę certyfikującą SGS, uważamy, że to auditorzy tej jednostki mają w obowiązku uczestniczyć lub opiniować tą sprawę. Obowiązek ten przenosi się także na wizytacje terenowe i ocenę roczną w trakcie auditu okresowego.
4.Ze względu na okres świąteczno –noworoczny żaden z naszych auditorów gospodarki leśnej nie będzie dostępny we wskazanym terminie (29 grudnia). Mamy jednak nadzieję na krotką relację ze spotkania.
Z pozdrowieniami
Michał Wajnberger
Piotr Nowak
Auditorzy FSC/ PEFC/ LS-EUTR/ SBP
NEPCon Sp. z o.o.
Opinia Klubu Przyrodników
W naszej opinii:
1. Do interpretacji zasad i kryteriów FSC właściwe są organy FSC. Klub Przyrodników, jako organizacja pozarządowa działająca w sferze m. in. ochrony przyrody w leśnictwie, może wyrazić swoją opinię w tej sprawie, jednak opinia ta jest tylko stanowiskiem Klubu Przyrodników i nie ma charakteru przesądzającego.
2. Borealne świerczyny bagienne są ekosystemami o szczególnych wartościach przyrodniczych, co
uzasadnia wyznaczanie ich jako HCV w kategorii HCV 3, zgodnie z Zasadą 9 FSC, w brzmieniu
Międzynarodowego Standardu FSC v. 5.2. Zgodnie z kryterium 9.1 tego standardu lasy te powinny być zaliczone do kategorii HCV 3, co nie wyklucza nakładania się innych kategorii. Standard
międzynarodowy nie wskazuje podkategorii w obrębie kategorii, nie przesądza również, jakie środki ochrony powinny być przyjęte w lasach poszczególnych typów dla utrzymania ich wartości, wskazując tylko, w kryteriach 9.2 i 9.3, że powinien być opracowany i wdrożony, w konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, „właściwy” sposób gospodarowania, zapewniający zachowanie i/lub rozwój chronionych wartości.
Ocena, czy przyjęty przez nadleśnictwo sposób zagospodarowania świerczyn bagiennych rębnią IVd lub V narusza, lub przynajmniej może naruszać, wartości tych lasów, wymaga głębszej, merytorycznej analizy skutków, jakie ten sposób wywołuje. Co do meritum, prawdopodobnie gospodarowanie rębnią V mogłoby być pogodzone z zachowaniem tych wartości, o ile jednak takie użytkowanie nie wymagałoby utrzymywania siedliska, choćby czasowo, w stanie przesuszonym. Znacznie więcej wątpliwości budzi rębnia IVd. W szczególności, rębnia IVd może być wykonywana w praktyce na wiele sposobów, konieczna byłaby więc analiza, jak dokładnie jest ona realizowana w przedmiotowych lasach. Oceny wymagałoby też: czy użytkowanie wiąże się z jakimikolwiek formami odwodnienia (w tym z utrzymywaniem i konserwowaniem rowów odwadniających), czy wiąże się z naruszeniem runa i erozją torfu w wyniku zrywki itp. Z samego międzynarodowego standardu FSC, interpretowanego samodzielnie, nie można jednak wywieść, że standard FSC automatycznie wymaga wyłączenia wszystkich borealnych świerczyn bagiennych z użytkowania i że wyklucza jakiekolwiek użytkowanie, np. rębnią V.
3. Trzeba jednak podkreślić, że kryterium 9.3 międzynarodowego standardu FSC wymaga, by sposoby zagospodarowania lasów HCV były oparte na podejściu ostrożnościowym (precautionary approach). Oznacza to, że na nadleśnictwie spoczywa ciężar aktywnego dowodu, że przyjęty sposób gospodarowania jest właściwy; niezgodne ze standardem są takie sposoby gospodarowania, które pozostawiają racjonalne wątpliwości co do oddziaływania na wartości przyrodnicze.
4. Zakwalifikowanie borealnych świerczyn bagiennych do kategorii HCVF 3.2, a nie do kategorii HCVF 3.1, jest niezgodne z polskim dokumentem „Krajowy Standard Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC w Polsce” (FSC-NSTD-FM-PL) zatwierdzonym w grudniu 2013 r. przez FSC IC, ponieważ załącznik III do tego dokumentu wymienia literalnie borealne świerczyny bagienne jako lasy, które powinny być zakwalifikowane do kategorii HCVF 3.1 i wyłączone z użytkowania.
Ponadto, w cytowanym przez nadleśnictwo jako źródło sposobów gospodarowania w lasach kategorii 3.2 „Podręczniku ochrony siedlisk…” (MŚ, 2004) http://natura2000.mos.gov.pl/ natura2000/pl/poradnik.php, również znajduje się zalecenie do wyłączenia borealnych świerczyn bagiennych z użytkowania rębnego. Także inna polska literatura skłania się do takiego zalecenia wobec wszystkich borów, brzezin i świerczyn bagiennych.
Ta literalna niezgodność z przytoczonym polskim dokumentem stanowi przynajmniej „racjonalną wątpliwość”, która sprawia, że użytkowanie rębne borealnych świerczyn bagiennych jest niezgodne z podejściem ostrożnościowym, przynajmniej dopóki nadleśnictwo nie przedstawiło przekonujących argumentów na rzecz przyjętego rozwiązania i na rzecz odstępstwa od standardu krajowego (które to odstępstwo musiałoby być wyraźnie wskazane).
Podobnie niezgodność z zaleceniami literaturowymi. W związku z kryterium 9.2, takie „przekonujące argumenty na rzecz przyjętego rozwiązania”, czyli wyraźne i przekonujące uzasadnienie, dlaczego nie zaliczono świerczyn bagiennych do kategorii HCVF 3.1 i nie wyłączono ich z użytkowania, a zaliczono je do kategorii 3.2 i zaplanowano w nich użytkowanie, musiałoby być wyraźnie i z własnej inicjatywy nadleśnictwa poddane konsultacjom społecznym. Tj. konsultacjom musiałaby być poddana nie tylko sama propozycja zaliczenia świerczyn bagiennych do kategorii 3.2, ale jasne i wyraźne uzasadnienie, dlaczego właściwe jest zagospodarowanie ich rębniami IV i V, potwierdzone wynikami prowadzonego przez nadleśnictwo na podstawie kryterium 9.4 monitoringu. Musiałby to być element konsultacji w sprawie lasów HCVF, odstępstwo od standardu krajowego musiałoby być wyraźnie wskazane i uzasadnione jakąś specyfiką lokalną (nie tylko tradycją dotychczasowego użytkowania). Niespełnienie tych warunków naszym zdaniem
uchybia wymogowi stosowania „precautionary approach”.
5. W naszej ocenie, opisana sytuacja:
– Jest zgodna z kryterium 9.1 standardu FSC,
– Jest niezgodna z kryterium 9.2 (w zakresie zaplanowania działań w PUL) i z kryterium 9.3 (w zakresie wykonywania tych działań) standardu FSC, poprzez naruszenie wymogu podejścia przezornościowego (precautionary approach) – poprzez przyjęcie rozwiązania odmiennego niż wymagane zatwierdzonym standardem krajowym i zalecanym w literaturze przedmiotu, bez wyraźnego, jednoznacznie popartego wynikami obowiązkowego monitoringu, poddanego uprzednim konsultacjom społecznym, uzasadnienia dla takiego odstępstwa.
Z poważaniem
Paweł Pawlaczyk
