Rezultaty spotkania informacyjno-konsultacyjnego pn. Projekt monitoringu zarządzania obszarem Puszczy Boreckiej [21 sierpnia 2015]
[21 sierpnia 2015]
Dnia 20 sierpnia 2015 w Centrum Organizacji Pozarządowych w Giżycku odbyło się spotkanie informacyjno- konsultacyjne poświęcone realizacji projektu pn. Monitoring zarządzania obszarem Puszczy Boreckiej. Celem spotkania była prezentacja pierwszych wyników monitoringu oraz określenie wstępnych założeń przygotowywanych propozycji rozwiązań dla adresatów projektu.
Spotkanie dotyczyło działań ujętych w projekcie:
Działania 1: Gatunki ptaków wymagające stref ochrony- Orlik krzykliwy, bocian czarny, rybołów
Działanie 2: Wymierające gatunki dzięcioła białogrzbietego i trójpalczastego- przestrzeganie zasad gospodarowania
Działanie 3: Porost reliktowy- Granicznik płucnik
Działanie 4: Siedliska skrajnie rzadkie i ginące HCVF 3.1, borealna świerczyna bagienna 91D0-5 oraz Obszary Nie Gospodarowane (ONG)
Podjęto się poruszenia problemów, które w ostatnich latach rodziły napięcia w relacjach pomiędzy organizacjami społecznymi, Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Olsztynie oraz Nadleśnictwem Borki i Czerwony Dwór. Sytuacji, których skutki nieraz kierują się na tory postępowań wynikających z „ustawy szkodowej”, sądowych oraz dyscyplinarnych.
Spotkanie przeprowadzone zostało w atmosferze wzajemnego posłuchu oraz zrozumienia wobec poglądów obu stron. Uczestnikami spotkania zaproszonymi przez Natural Forest Foundation byli:
-dr Anna Zalewska, lichenolog, pracownik Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego,
-Maria Jujka, przedstawiciel społeczny, związana z Pracownią badań i innowacji społecznych „Stocznia”,
-Krzysztof Kajzer, Wojciech Sobociński- wykonawcy min. tematu badawczego pt. „ Określenie czynników determinujących populacje dzięcioła białogrzbietego Dendrocopos leucotos i dzięcioła trójpalczastego Picoides tridactylus w Puszczy Białowieskiej”,
-Andrzej Sulej- przedstawiciel organizacji partnerskiej w projekcie: Stowarzyszenia Rozwoju Regionalnego
Puszcza Borecka, ornitolog, członek OTOP, KOO.
Zaproszenie skierowano również do przedstawicieli Nadleśnictwa Borki, Nadleśnictwa Czerwony Dwór oraz RDOŚ w Olsztynie jako adresatów projektu. Przedstawicielami powyższych jednostek administracyjnych na spotkaniu byli:
Ze strony Nadleśnictwa Borki pan Michał Bąk- podleśniczy Leśnictwa Lipowo oraz ze strony Nadleśnictwa Czerwony Dwór pan Paweł Augustynowicz – pracownik działu gospodarki leśnej. Przedstawicielami Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie byli: pani Ewa Kacprzycka, Krzysztof Polewko, Przemysław Kołodziej- pracownicy Oddziału Ochrony Przyrody. Gościem spotkania był również pan Sławomir Kowalczyk z Nadleśnictwa Giżycko.
Przedstawicielami fundacji byli Adrian Grzegorz- prezes fundacji Natural Forest Foundation oraz Agnieszka Krukowska- koordynator prac terenowych w projekcie.
Moderatorem spotkania był pan Robert Boch- pracujący w ośrodku Mediatorzy.pl, zajmujący się zawodowo prowadzeniem konsultacji społecznych, moderowaniem spotkań dotyczących konfliktów społecznych w tym konfliktów ekologicznych.
W trakcie spotkania zostały poruszone tematy dotyczące najbardziej konfliktowych problemów związanych z ochroną przyrody oraz interpretacją obowiązującego prawa.
W pierwszych minutach spotkania, po prezentacji założeń projektu, jego celów oraz powodów jego przeprowadzenia, omówiono zagadnienia odnoszące się do ochrony strefowej takich gatunków jak orlik krzykliwy, bocian czarny oraz rybołów. Poddano dyskusji zasadność prac w strefach ochrony całorocznej i okresowej, przytoczono pozytywne i negatywne przykłady gospodarowania w strefach ochrony ptaków- jako przykłady stojące w konfrontacji z aktualnymi przepisami. Dane poparte zapisami z obowiązujących dokumentów oraz informacjami zaprezentowanymi na mapach stały się polem do długotrwałego dialogu.
Poruszono również zagadnienia związane z interpretacją decyzji odnoszących się do zezwolenia na wycinkę drzew w strefach ochrony. Przytoczono szereg danych statystycznych, które były efektem analizy próby kilkudziesięciu decyzji wydanych przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie, w latach 2010- maj 2015, odnoszących się do wniosków składanych przez Nadleśnictwo Czerwony Dwór oraz Nadleśnictwo Borki o wycinkę drzew w strefach ochrony całorocznej i okresowej.
W trakcie dyskusji wyłoniły się opinie mówiące, iż usprawnienie wymiany informacji pomiędzy organizacjami społecznymi, Lasami Państwowymi i RDOŚ oraz odbudowanie wzajemnego zaufania jest kluczem do unikania konfliktów w przyszłości. Słowa te stały się mottem spotkania. Dalsze rozważania na temat ochrony przyrody w Puszczy Boreckiej coraz częściej odnosiły się do potrzeby odbudowania pozytywnych wzajemnych relacji oraz roli organizacji społecznych w uzupełnianiu wiedzy eksperckiej o lokalizacji oraz potrzebach gatunków chronionych na terenie Puszczy.
Prezentacja pana Wojciecha Sobocińskiego, dotycząca rezultatów projektu badawczego w Puszczy Białowieskiej pt. „Określenie czynników determinujących populacje dzięcioła białogrzbietego Dendrocopos leucotos i dzięcioła trójpalczastego Picoides tridactylus w Puszczy Białowieskiej”, pozwoliła spojrzeć w nowym świetle na metodykę inwentaryzacji rzadkich gatunków dzięciołów, ich potrzeby siedliskowe oraz wpływ gospodarki leśnej i reżimu ochronnego lasów stanowiących rezerwaty, na stan populacji gatunków dzięcioła białogrzbietego i trójpalczastego. Po prezentacji, w trakcie dyskusji pan Wojciech Sobociński oraz pan Krzysztof Kajzer przytoczyli przykład Puszczy Białowieskiej, jako nieustającego konfliktu pomiędzy organizacjami społecznymi a Lasami Państwowymi i ostrzegli, iż sytuacja w Puszczy Boreckiej ma znamiona rodzącego się konfliktu o podobnym podłożu.
Dyskusja, jaka rozgorzała, ze względu na ograniczenia czasowe spotkania, uniemożliwiła prezentację efektów przeprowadzonego Działania 2 projektu. Dodać należy że w wyniku braku zgody Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie na niepokojenie dzięcioła białogrzbietego oraz trójpalczastego, zaprzepaszczono szansę na ocenę aktualnej sytuacji populacji obu gatunków. Postępowanie o wydanie zgody na niepokojenie ptaków, (niezbędne do przeprowadzenia inwentaryzacji rzadkich dzięciołów metodą nasłuchów z wabieniem), przedłużane przez administrację Lasów Państwowych poprzez składanie kolejnych uwag i wniosków, trwa nieprzerwanie od 9 lutego 2015 do dnia dzisiejszego, czyli 196 dni, co skutecznie zablokowało zaplanowane w projekcie badania nad chronionymi gatunkami ptaków.
W dalszej kolejności przystąpiono do prezentacji pani dr Anny Zalewskiej, dotyczącej właściwości porostu- Granicznika płucnika. W prezentacji oprócz fizjologii gatunku przedstawiono jego wymagania siedliskowe, w tym także wymagania związane z ocienieniem, co w kontekście kończącego się sporu o charakterystykę biotopu oraz potrzebę ochrony strefowej Granicznika płucnika, pozwoliło wyjaśnić uczestnikom spotkania zasadność twierdzenia o specyficznych wymaganiach tego gatunku, jako typowo puszczańskiego, wymagającego ocienienia i wilgoci.
Kolejna prezentacja będąca kontynuacją tematu ochrony Granicznika płucnika, dotyczyła wyników monitoringu przeprowadzonego w ramach Działania 3 projektu. Zaprezentowano listę dokumentów oraz przepisów regulujących zarządzanie gatunkiem oraz podano przykłady wykonywania prac gospodarczych w ostojach gatunku. Przykłady, które w opinii Państwowej Rady Ochrony Przyrody mogą przyczyniać się do niszczenia stanowisk chronionego gatunku oraz jego siedliska. Przedstawiono także inne czynniki zewnętrzne, które rzutowały na wstrzymanie procesu ustanawiania stref ochrony Granicznika płucnika w Puszczy Boreckiej.
Dyskusja, jaką podjęto po prezentacji zawiązała się wokół potrzeby usprawnienia ochrony przyrody Puszczy Boreckiej poprzez zbudowanie platformy bądź też grupy roboczej mającej na celu wspólne poszukiwanie najlepszych rozwiązań służących poprawie ochrony przyrody, zapobiegania konfliktom i wymianie informacji. W skład takiej grupy mogą wchodzić osoby posiadające wiedzę ekspercką oraz rozeznanie w terenie.
Dokonywane przez przedstawicieli organizacji społecznych zgłoszenia nowych stanowisk gatunków chrząszczy saproksylicznych, gniazd oraz płatów siedlisk stanowiących rewiry zajęte przez rzadkie dzięcioły oraz gatunki ptaków podlegające ochronie strefowej, stanowią informację, która często nie jest traktowana z należytą uwagą a jej obieg nie jest sformalizowany. Zdarza się, że prace gospodarcze wykonywane są w bliskim sąsiedztwie gniazd zajętych przez gatunki ptaków, dla których istnieje wymóg tworzenia stref ochronnych. Niszczone są stanowiska gatunków podlegających ochronie prawnej zarówno na poziomie krajowym jak i europejskim. Tworzy to sytuacje wymagające sygnalizowania przez organizacje społeczne zaobserwowanych nieprawidłowości zarówno do organu ochrony przyrody jak i zarządcy lasu, co skutkuje kolejnymi konfliktami. Problem dotyczy zarówno sprawności przekazywania informacji przez organizacje społeczne jak też sposobu wykorzystania tej informacji przez pracowników Lasów Państwowych.
Status informacji o środowisku, stał się kluczowy w toku dyskusji. Informacja o środowisku w przypadku gatunków chronionych zwykle jest informacją wrażliwą i niepodlegającą upublicznieniu, co uniemożliwia jej wykorzystanie w strukturach wykraczających poza obowiązujące przepisy. Uczestnicy spotkania, zapytani przez moderatora- pana Roberta Bocha- kto mógłby zainicjować zbudowanie platformy szybkiej wymiany informacji- po krótkich rozważaniach stwierdzili iż osobą adekwatną jest w tym przypadku Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Przedstawicielka RDOŚ w Olsztynie pani Ewa Kacprzycka przedstawiła funkcjonowanie obowiązujących przepisów, jako narzędzia, które sprawnie spełnia swoją rolę; narzędzia, które jednak jak podkreślił pan Adrian Grzegorz, wymagają zbyt długiej ścieżki wynikającej z czasu potrzebnego na wszczęcie i zamykanie postępowań. Ograniczenia prawne uniemożliwiające stworzenie takiej platformy ostatecznie zakończyły dyskusję.
Prowadzący spotkanie, pan Adrian Grzegorz zapowiedział, iż po planowanym we wrześniu spotkaniu Grup Roboczych przy Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie, zajmujących się tematami powiązanymi z problemem, o jaki rozbiła się dyskusja, spróbuje zaadoptować rozwiązania, jakie wówczas zaprezentują uczestnicy Grup Roboczych- na grunt Puszczy Boreckiej. Do czasu drugiego spotkania, które ma odbyć się na przełomie listopada i grudnia zostaną skierowane pisma w tej sprawie do osób decyzyjnych.
W trakcie spotkania nie udało się zaprezentować wyników monitoringu w ramach Działania 4. Pod koniec każdej z prezentacji przygotowano wstępne propozycje rozwiązań przygotowywanych dla adresatów projektu o których szerzej zostanie powiedziane w osobnym artykule.
Spotkanie mające w założeniu przekazać informację o wstępnych wynikach projektu pn. Monitoring zarządzania obszarem Puszczy Boreckiej, stało się polem do dyskusji na temat relacji pomiędzy organizacjami społecznymi a Lasami Państwowymi. Uświadomiło, iż brak jest otwartej dyskusji na trudne tematy, których korzenie są w braku przepływu informacji, uznaniowości roli organizacji społecznych w ochronie przyrody oraz braku przekonania o dobrych intencjach obu stron. Są to przyczyny szeroko sygnalizowane przez większość organizacji społecznych w Polsce.
Ze względu na złożoność problemów, jakie istnieją w Puszczy Boreckiej, których nie udało się zaprezentować uczestnikom spotkania, zostaną one w najbliższym czasie opublikowane w artykułach odnoszących się do poszczególnych Działań ujętych w projekcie. Zachowując zasadę obiektywności w trakcie realizacji projektu, skierujemy do osób decyzyjnych prośby o ustosunkowanie się wobec spostrzeżeń zawartych w prezentacjach, jakie przygotowano na sierpniowe spotkanie. Stanowisko Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Nadleśniczego Nadleśnictwa Borki oraz Nadleśnictwa Czerwony Dwór, które pragniemy otrzymać, wykorzystamy w Raporcie Okresowym, który zostanie udostępniony dla szerszej opinii publicznej w formie elektronicznej oraz drukowanej.
Podsumowanie spotkania:
