Rozpoczynamy projekt strażniczy „Monitoring gospodarki leśnej” [9 czerwca 2017]

[9 czerwca 2017]

Rozpoczynamy projekt strażniczy „Monitoring gospodarki leśnej” finansowany z programu Demokracja w działaniu przy wsparciu Fundacji imienia Stefana Batorego.

Czym są działania strażnicze?

(Autor: Katarzyna Batko–Tołuć)

Działania strażnicze to sprawdzanie jak działają wszelkiego rodzaju władze i administracja – tego, jak wydawane są pieniądze z publicznej kasy czy jak realizowane są konkretne przepisy prawa, w tym bardzo często prawa człowieka. Czasem ci, którzy prowadzą działania strażnicze (strażnicy, watchdogi) stają na straży praworządności oraz etyki działań biznesu i mediów.

Strażnicy/watchdogi (od ang. pies stróżujący) to te osoby, grupy czy organizacje, które systematycznie i regularnie prowadzą działania strażnicze, prowadząc monitoring danego tematu oraz analizując dane i dokumenty (aby wiedzieć jak jest), a następnie poprzez korzystanie z prawa i sądu lub poprzez rozmowy i nacisk na polityków oraz informowanie i mobilizowanie społeczeństwa, starają się doprowadzać do pozytywnych zmian.

Pojęcia pojawiające się w kontekście osób i organizacji,  które realizują „działania strażnicze”

Interes publiczny – dobro stojące ponad innymi wartościami i partykularnymi interesami, którego obowiązywanie i wzmocnienie wpłynie potencjalnie pozytywnie na sytuację każdej jednostki w dłuższym czasie. Może to być zatem przestrzeganie prawa przez instytucje publiczne; przestrzeganie praw człowieka, niemarnotrawienie środków publicznych. Mówi się często, że „watchdogi działają w interesie publicznym”

Konflikt interesów – każda sytuacja, która mogłaby spowodować, że zakłócona zostanie ocena faktów – poprzez pozbawienie strażnika/strażniczki pełnej niezależności, bądź też może powstać podejrzenie stronniczości.Mówi się, że watchdog „nie powinien działać będąc w konflikcie interesów”

Monitoring – zaplanowane, usystematyzowane, prowadzone według przyjętego schematu badanie wybranego fragmentu rzeczywistości społecznej. Monitoring to metoda zapewniająca obiektywizm osądu, gdyż jego planowanie wymaga wyznaczenia celów i określenie jaką informację i w jakim celu się zbiera. Towarzyszy mu analiza prawa i odnoszenie się do ustalonych standardów.

Standard w działaniach strażniczych – uzasadniona, powszechnie uznana praktyka, przepisy prawa, założenie lub pogląd, określające podstawowy poziom wymagań wobec instytucji. Strażnik/strażniczka nie jest osobą (organizacją), która mówi „chcę, żeby to się zmieniło, bo tak mi się wydaje lepiej”. Musi wiedzieć dlaczego ta zmiana do której dąży jest dobra. I o tego służy mu/jej „standard”.

„Działania strażnicze” muszą spełniać cztery podstawowe zasady etyczne

Obiektywizm

Monitoring jest metodą dochodzenia do rzetelnej i obiektywnej wiedzy na temat zasad i efektów działania administracji publicznej i nie może być traktowany wyłącznie instrumentalnie, jako sposób udowadniania z góry założonej tezy. Oznacza to, że w swoich działaniach organizacja czy osoba winni wyżej stawiać prawdę ponad doraźną skuteczność czy interes własny.

Działalność dla dobra wspólnego

Monitoring jest elementem wpływania na poprawę funkcjonowania społeczności lokalnych (w tym ochrony środowiska naturalnego), a nie tylko narzędziem badawczym. Oznacza to, że nie powinien być, poza skrajnymi przypadkami, jedynie formą krytyki, ale próbą rozpoczęcia procesu negocjacji i wspólnych działań na rzecz poprawy istniejącej sytuacji.

Jawność

Organizacje i osoby kontrolujące muszą ze szczególną troską dbać o jawność swoich działań i unikać sytuacji, w których ich działania mogłyby być postrzegane jako nieetyczne, a ich obiektywizm poddany w wątpliwość.

Rzetelność

Osiągnięcie celów przyjętych przez organizację wymaga konsekwentnego i kompetentnego działania. Dlatego organizacje i osoby powinny podejmować zadania na miarę kompetencji i możliwości, wywiązywać się z umów i zobowiązań, dbać o wysoką jakość realizowanych działań.

Podsumowująco: cechy osób i organizacji zajmujących się działaniami strażniczymi

• wpływają na władzę lub politykę,
• opierają sądy na różnych źródłach informacji – w tym obowiązkowo odnoszą się do oficjalnych dokumentów,
• dbają o dokumentowanie i upowszechnianie wiedzy o własnej działalności,
• poruszają się w granicach prawa i mają świadomość, że to ono wyznacza kierunki działania,
• budują strategię na rzecz osiągnięcia zmian wynikających ze zdiagnozowanych problemów,
• są gotowe do stałego kształcenia się, rozwijania wiedzy i poszukiwania skutecznych metod, a także dbają o standardy niezależności i obiektywizmu.

Demokratyczne funkcje osób i organizacji zajmujących się „staniem na straży”

• stanowią zaplecze eksperckie w procesie decyzyjnym,
• interweniują i alarmują,
• naciskają i przypominają,
• hamują złe działania,
• wprowadzają realne zmiany,
• badają i monitorują.

Projekt

Celem projektu jest ochrona procesów naturalnych zagrożonych przez wprowadzanie niekorzystnych zmian legislacyjnych oraz łamanie standardu Forest Stewardship Council. Poprzez monitorowanie przestrzegania obowiązujących przepisów dotyczących leśnictwa i ochrony gatunkowej oraz stopnia ich niezgodności z prawem UE, chcemy informować instytucje międzynarodowe o nieprawidłowościach oraz stymulować je do bezpośredniej interwencji w Polsce.

Chcemy doprowadzić do polepszenia jakości certyfikacji lasów w Polsce w systemie FSC, poprzez poprawę respektowania standardu FSC oraz poprawę jakości audytów certyfikujących zarządców lasów. Chcemy zbudować wokół siebie zespół współpracowników, ludzi gotowych do podjęcia lokalnych inicjatyw strażniczych. W tym celu przeprowadzimy szkolenie oraz warsztaty dla lokalnych działaczy na rzecz ochrony przyrody.

Dotacje chcemy wydatkować na pokrycie kosztów monitoringu gospodarki leśnej, przeprowadzonego bezpośrednio na obszarze 5 nadleśnictw Mazur, tak żeby porównać stan faktyczny z obowiązującymi przepisami, standardami i umowami międzynarodowymi. Pozwoli to na przygotowanie uwag kierowanych do nadleśnictw, Komisji Europejskiej (KE), Accreditation Services International (ASI), FSC oraz do firmy SGS Polska w ramach przygotowywanych przez nią audytów. Z dotacji chcemy pokryć koszty monitoringu stanu zachowania znanych stanowisk gatunków chronionych wobec zagrożenia wynikającego z braku prawnej ochrony gatunkowej w lasach oraz koszty poszukiwania nowych stanowisk, w celu sprawdzenia jakości ochrony gatunkowej w nadleśnictwach. Chcemy sprawdzić też jakość współpracy między leśnikami a NGO we wzajemnej wymianie informacji. Przeprowadzenie szkolenia dla osób zaangażowanych w ochronę przyrody pozwoli na dalszy rozwój organizacji i poprawę zasięgu oraz efektywności działań.

Działanie 1 Ochrona przyrody metodami gospodarki leśnej oraz sterowanie procesami naturalnymi. Próby zastąpienia ochrony przyrody w lasach gospodarką leśną.

Działanie 2 Nieprawidłowości podczas procesu certyfikacji lasów w systemie FSC.

Działanie 3 Nieprzestrzeganie przepisów gospodarki leśnej. Brak zgodności przepisów z prawem UE.

Działanie 4 Monitoring stanowisk gatunków zagrożonych po usunięciu ochrony prawnej. Poszukiwanie nowych stanowisk, oznaczanie drzew dziuplastych. Scalenie danych z SILP nadleśnictw.

Działanie 5 Rozwój instytucjonalny organizacji. Szkolenie dla lokalnych działaczy.

Projekt będzie realizowany w latach 2017- 2018 i jest kontynuacją działań strażniczych podjętych w latach 2015- 2016.

Projekt pn. „Monitoring gospodarki leśnej”, finansowany z funduszy Fundacji imienia Stefana Batorego w ramach programu Demokracja w działaniu.