PUSZCZA BORECKA – PUL NADLEŚNICTWA BORKI. KONSEKWENCJE PRAWNE I ŚRODOWISKOWE
W 2010 r. Biuro Urządzenia Lasu i Geodezji Leśnej w Białymstoku (BUL) opracowało projekt Planu Urządzenia Lasu (PUL) dla Nadleśnictwa Borki na lata 2010- 2019 wraz z Prognozą Oddziaływania na Środowisko (PONŚ). Projekt ten został negatywnie zaopiniowany przez uprawniony organ – Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska (RDOŚ) w Olsztynie.
Negatywna opinia dotyczyła zaplanowanych rębni, których wykonanie, wg opinii RDOŚ, mogło znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności na integralność obszaru Natura 2000 oraz mogło pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono SOO „Ostoja Borecka”. Negatywne oddziaływanie prognozowano w szczególności w odniesieniu do grądów (siedlisko 9170) będących głównym przedmiotem ochrony ww. obszaru Natura 2000. Brak pozytywnej opinii uniemożliwiał zatwierdzenie planu przez Ministra Środowiska, a co za tym idzie prowadzenie gospodarki leśnej na tym terenie.Na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Regionalnym Dyrektorem Lasów Państwowych (LP) w Białymstoku, a Dyrektorem RDOŚ w Olsztynie uzgodniono, że RDOŚ wyda pozytywną opinię dla realizacji PUL, pod warunkiem wyłączenia z zabiegów gospodarczych 76 wskazanych wydzieleni leśnych. Jednostki odpowiadające za wprowadzenie tych zmian do PUL i PONŚ (BUL i RDLP w Białymstoku) nie dokonały tego, tylko przesłały do zatwierdzenia Ministrowi Środowiska wersję planu, która została uprzednio negatywnie zaopiniowana przez RDOŚ. Zatem, na podstawie fałszywych przesłanek, minister ten plan zatwierdził.
Sprawa została ujawniona niejako przypadkowo dopiero po 4 latach, wskutek konfliktów i skarg kierowanych do zarządcy (LP) i RDOŚ przez organizacje pozarządowe na wycinanie cennych drzewostanów i niszczenie siedlisk. Dnia 27 kwietnia 2016 r. złożono skargę do Najwyższej Izby Kontroli (NIK) argumentując, iż Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Borki został zatwierdzony decyzją Ministra Środowiska niezgodnie z prawem. W odpowiedzi otrzymano pismo, w którym NIK potwierdza, iż podnoszona problematyka jest bliska NIK. Poinformowano także, że zgodnie z kompetencjami zawartymi w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, NIK podejmuje działania na podstawie rocznego Planu pracy, który wyznacza zadania kontrolne na cały rok. Obecnie realizowane kontrole nie wiążą się bezpośrednio ze zgłoszonym tematem a poruszone w skardze kwestie zostały zarejestrowane w celu ich ewentualnego wykorzystania w przyszłej działalności NIK.
Dnia 5 września 2016 r. złożono do Ministerstwa Środowiska Rzeczpospolitej Polskiej wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, polegającego na wydaniu decyzji przez Ministra Środowiska zatwierdzającej Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Borki na lata 2010-2019 w oparciu o fałszywą przesłankę, iż Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie pozytywnie zaopiniowała przedmiotowy plan urządzenia lasu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko. Ministerstwo Środowiska wskazało, iż na etapie sporządzania projektu planu Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych uwzględnił zgłaszane w opinii postulaty Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie. Wobec tego, w przekonaniu Ministerstwa Środowiska, przedmiotową opinię do planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Borki na lata 2010- 2019 należy uznać za pozytywną.
Decyzja Ministra Środowiska, jednak nie uwzględnia wymogu wyłączenia z użytkowania najlepiej zachowanych siedlisk przyrodniczych stanowiących ostoje gatunków krytycznie zagrożonych takich jak: włosatka cieniutka (Bryoriaca pillaris), włosatka spleciona (Bryoria implexa), złociszek jaskrawy (Chrysothrix candelaris), brodaczka rozpierzchła (Usnea fulvoreagens), miechera pierzasta (Neckera pennata) oraz grupy 36 gatunków wskaźnikowych dla niżowych lasów puszczańskich Europy, z których większość znajduje się na Czerwonych Listach w kategorii V- zagrożone. Wymóg wyłączenia najlepiej zachowanych siedlisk był warunkiem do zaopiniowania przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Olsztynie PUL Nadleśnictwa Borki wraz z PONŚ, jako nie wpływającego znacząco negatywnie na środowisko i jego poszczególne elementy, w tym na cel ochrony i integralność obszaru Natura 2000.
Komisja Europejska po otrzymaniu skargi w tej sprawie w 2017 r., w maju 2018 r. poinformowała, że nie będzie się zajmować tą sprawą wskazując, że ocena na poziomie krajowym umożliwiłaby szybsze uzyskanie właściwego wyjaśnienia kwestii podniesionych w skardze. Komisja wskazała, że organy administracji publicznej oraz sądownictwa jako te, które są bliżej aktualnej sytuacji i są odpowiedzialne za zapewnienie zgodności z prawem w poszczególnych przypadkach, posiadają odpowiednie środki do zweryfikowania wątpliwości oraz znalezienia odpowiedniego rozwiązania.
Komisja stwierdziła, że nie dysponuje możliwościami, by dokonywać oceny każdej jednostkowej sytuacji, z zasady koncentruje się na powszechnie stosowanych praktykach lub też systemowych problemach, które naruszają prawu Unii. Komisja Europejska w piśmie z maja 2018 r. zażądała przedstawienia dowodów na to, że wskazany w skardze problem ma charakter systemowy. We współpracy z prawnikami z Fundacji Frank Bold, przygotowano odpowiedź, gdzie zawarto nowe dowody w sprawie. Wskazano na wyczerpanie krajowej drogi odwoławczej, powszechny problem praktyki naruszającej prawo Unii Europejskiej oraz brak możliwości zaskarżania PUL na drodze sądowej.
Komisja, po zapoznaniu się z nowymi dowodami w sprawie, poinformowała skarżącego, że zgodnie z art. 258 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) wszczęła przeciwko Polsce procedurę o naruszenie prawa UE (numer ref. 2018/2208). W ramach tej procedury Komisja wystosowała w dniu 20 lipca 2018 r. do władz polskich wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym stanęła na stanowisku, że uniemożliwiając organizacjom ochrony środowiska kwestionowanie przed sądem planów urządzenia lasu, które mogą mieć znaczący wpływ na obszar Natura 2000, a w konsekwencji wyłączając ze skutecznej ochrony sądowej uprawnienia tych organizacji, Polska uchybiła zobowiązaniom wynikającym z art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej. Władze polskie odpowiedziały lecz odpowiedź Polski nie była satysfakcjonująca, w związku z czym Komisja postanowiła wydać uzasadnioną opinię na mocy art. 258 akapit pierwszy Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
W kwestii skargi na PUL Nadleśnictwa Borki, Komisja w tym samym piśmie poinformowała, że nie zamierza obecnie podejmować dalszych działań odnośnie sprawy, chyba że otrzyma nowe dowody, które pozwolą na zmianę oceny sytuacji. Komisja pouczyła skarżącego, że postępowanie obecnie prowadzone ma charakter horyzontalny i obejmuje systemowe uchybienie obowiązkom wynikającym z prawa UE przez władze polskie w związku z regulacjami dotyczącymi gospodarki leśnej. Jest to sprawa niewłaściwej transpozycji dyrektyw unijnych do polskiego porządku prawnego, w związku z czym Komisja nie musi opierać się na konkretnych przykładach niewłaściwego wdrażania obowiązków unijnych. Zażądała jednak przedstawienia nowych dowodów, które zmienią ocenę sytuacji. Obecnie trwa przygotowanie nowych pism w odpowiedzi na powyższe żądanie.
Od 13 grudnia 2019 r. przez 21 dni trwają konsultacje społeczne nowego PUL Nadleśnictwa Borki na lata 2020 -2029. Nowy PUL przewiduje realizację rozpoczętych w poprzednim planie rębni w wydzieleniach leśnych, które zgodnie z oceną oddziaływania na środowisko do poprzedniego planu, miały być wyłączone z gospodarki leśnej.
Nowy PUL Nadleśnictwa Borki na lata 2020 -2029 powinien uwzględniać ochronę:
– ponad 800 stanowisk gatunków mszaków, które są wskaźnikami lasów pierwotnych,
– ochronę siedlisk Natura 2000, zwłaszcza grądu subkontynentalnego, borealnej świerczyny bagiennej,
– ochronę siedlisk ginących gatunków dzięciołów – białogrzbietego i trójpalczastego.
– przerwanie prac na rozpoczętych gniazdach zrębowych, w siedliskach, które w poprzednim PUL miały być wyłączone z gospodarki leśnej, co wówczas było warunkiem do uznania, że plan nie wpłynie negatywnie na obszar Natura 2000.
Wcześniejsze artykuły:
Wyjaśniamy, dlaczego Komisja Europejska wszczęła przeciwko Polsce procedurę o naruszenie prawa
PUL Nadleśnictwa Borki nie spełnia wymogów SEA. Kierujemy sprawę do FSC i ASI
Próba oceny zarządzania najcenniejszymi lasami w Polsce
Dobre wieści z Brukseli. Mamy oficjalne potwierdzenie